Dụng cụ y tế là một trong những loại dụng cụ không thể thiếu trong các bệnh viện, trung tâm y tế, phòng khám…Nó giúp thực hiện các hoạt động khám, điều trị và chăm sóc sức khỏe cho người bệnh được diễn ra hằng ngày. Dụng cụ y tế được chia làm 2 loại: Loại sử dụng 1 lần (dây truyền dịch, bơm kim tiêm, găng tay…) và loại sử dụng nhiều lần (bộ dụng cụ phẫu thuật, ống nội soi, bộ gây mê, bộ máy thở,…). Đối với những loại dụng cụ y tế chỉ sử dụng 1 lần, sau lần sử dụng đầu tiên sẽ được loại bỏ. Với loại dụng cụ sử dụng nhiều lần có thể tái sử dụng, giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế được lượng rác thải ra môi trường.

Tuy nhiên, vấn đề xử lý các dụng cụ này để tái sử dụng nhiều lần phải được thực hiện và đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt trong y tế. Quá trình này phải được đảm bảo thực hiện đúng từ khâu làm sạch đến quá trình khử khuẩn, nếu không làm sạch hiệu quả có thể gây đến những hậu quả vô cùng nghiêm trọng cho bệnh nhân, nhân viên y tế và cho cả cộng đồng. Chính vì thế, quy trình làm sạch dụng cụ y tế phải được thực hiện đúng quy trình và đáp ứng các tiêu chuẩn trong y tế.

Quy trình xử lý dụng cụ y tế:

1. Làm sạch, khử nhiễm (Cleaning, decontamination)

• Làm sạch là bước đầu tiên của quy trình xử lý dụng cụ, việc làm sạch nhằm loại bỏ các chất hữu cơ ra khỏi dụng cụ giúp cho quá trình khử khuẩn đạt hiệu quả cao. Dụng cụ sau khi sử dụng phải được ngâm trong dung dịch chứa đa enzyme. Các dụng cụ sau khi làm sạch cần được kiểm tra các bề mặt, khe khớp và loại bỏ hoặc sửa chữa các dụng cụ bị gẫy, bị hỏng trước khi đem khử khuẩn.

2. Khử khuẩn mức độ trung bình và thấp (Low, medium level disinfection)

• Áp dụng cho những dụng cụ tiếp xúc với da nguyên vẹn.
• Lau khô trước khi ngâm hóa chất khử khuẩn. Bảo đảm nồng độ và thời gia ngâm theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất. Ngâm ngập dụng cụ hoàn toàn vào hóa chất.
• Tráng dụng cụ bằng nước sạch sau khi ngâm khử khuẩn. Loại hóa chất khử khuẩn mức độ trung bình và thấp bao gồm các chất tẩy rửa vệ sinh như Crezol, Cloramine, cồn sát khuẩn các loại…Đối tượng áp dụng khử khuẩn mức độ trung bình bao gồm phương tiện vận chuyển, xe tiêm, bề mặt môi trường bệnh viện xung quanh người bệnh.

3. Khử khuẩn mức độ cao (High level disinfection)

• Áp dụng đối với các dụng cụ bán thiết yếu khi không thể áp dụng tiệt khuẩn. Còn đối với các dụng cụ phẫu thuật, không áp dụng phương pháp này.
• Chọn lựa hóa chất khử khuẩn phù hợp với dụng cụ theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
• Dung dịch khử khuẩn mức độ cao thường được sử dụng là glutaraldehyde, glutaraldehyde với phenol, orthophthalaldehyde, hydrogen peroxide và peracetic acide. Dụng cụ sau khi xử lý phải được rửa sạch với hóa chất và làm khô.

4. Đóng gói dụng cụ (Packing)

• Các dụng cụ trước khi tiệt khuẩn phải được đóng gói trong các vật liệu như (hộp, bao bì đóng gói chuyên biệt), phù hợp với quy trình tiệt khuẩn.

5. Dán nhãn (Labeling)

• Các dụng cụ sau khi đóng gói, cần phải dán nhãn ghi rõ những thông tin như: Ngày tiệt khuẩn, ngày hết hạn, tên hoặc mã số dụng cụ, lô hấp, người đóng gói, dụng cụ của đơn vị nào và tên loại dụng cụ bên trong đó.
• Việc dán  nhãn phải được thực hiện ngay tạo thời điểm đóng gói các dụng cụ để tránh sai sót nhầm lẫn.

6. Xếp dụng cụ vào buồng hấp (Loading)

• Dụng cụ xếp vào buồng hấp phải đảm bảo sự lưu thông tuần hoàn của các tác nhân tiệt khuẩn xung quanh các gói dụng cụ. Bề mặt của dụng cụ phải được tiếp xúc trực tiếp với tác nhân tiệt khuẩn, không được để dụng cụ chạm vào thành buồng hấp, không dược để dụng cụ che kín các lỗ thông khí.

7. Tiệt khuẩn (Sterilozation)

• Có nhiều phương pháp tiệt khuẩn khác nhau trong công tác thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn, phụ thuộc vào chất liệu của loại dụng cụ và thời gian cần tiệt khuẩn mà lựa chọn phương pháp thích hợp.
• Sử dụng phương pháp tiệt khuẩn bằng máy tiệt trùng hơi nước đối với những dụng cụ chịu được nhiệt và độ ẩm.
• Sử dụng phương pháp tiệt khuẩn nhiệt độ thấp cho những dụng cụ không chịu được nhiệt và độ ẩm (plasma, ETO).
• Tiệt khuẩn bằng phương pháp ngâm peracetic acid, glutaraldehyde, có thể dùng cho những dụng cụ tiệt khuẩn không chịu nhiệt ở những nơi không có điều kiện có lò hấp nhiệt độ thấp và phải được sử dụng ngay lập tức, tránh làm tái nhiễm lại trong quá trình bảo quản.
• Tiệt khuẩn bằng phương pháp sấy khô.

Lưu ý: Dù sử dụng phương pháp tiệt khuẩn nào cũng phải giám sát thời gian tiệt khuẩn, nhiệt độ , độ ẩm, áp suất và các thông số khác như nồng độ hóa chất khi đưa vào chu trình tiệt khuẩn được sử dụng,…theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất.